Điểm nhanh 17 quyền của Người lao động được chia sẻ từ chuyên gia

Bạn là công nhân hiểu biết ít về luật và lo sợ bị doanh nghiệp ép công mà không hay biết? Bạn tò mò search tìm những quy định và quyền lợi hợp pháp của mình nhưng quá nhiều thông tin và vô cùng khó hiểu? Đừng lo! Chuyên gia tư vấn, hỗ trợ pháp lý cho NLĐ - Luật sư Ngọc Lan vừa có buổi livestream trên Đời Công nhân chia sẻ kiến thức quyền của NLĐ vô cùng hữu ích để bạn tham khảo và ghi nhớ dễ dàng.

Xem lại buổi livestream chia sẻ kiến thức quyền của NLĐ

- Người lao động (NLĐ) làm việc bao lâu thì được Doanh nghiệp (DN) đóng bảo hiểm?

- Làm sao để biết DN có đang đóng bảo hiểm cho mình không?

- Tiền lương DN đang trả có đúng theo quy định hay bị ít hơn không?

- Làm việc và nghỉ ốm thì được nghỉ bao nhiêu ngày được hưởng lương - bao nhiêu ngày trở ra thì bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ)?

- Lao động nữ mang thai và sinh con thì được hưởng những quyền gì? Trợ cấp nào?

- Chấm dứt HĐLĐ trong thời gian chưa tìm được việc mới thì được hỗ trợ gì không?

- …

Là những thắc mắc chung và thường gặp nhất mà bất kỳ NLĐ nào, nhất là công nhân, LĐPT thu nhập thấp - ít hiểu biết về luật cần biết rõ và nắm đúng để tự lên tiếng đòi quyền lợi chính đáng cho mình khi nhận phải sự bất công từ DN. Vậy trả lời những thắc mắc trên thế nào? NLĐ có những quyền gì trong quan hệ lao động với DN? Lắng nghe chia sẻ chi tiết từ chuyên gia - Luật sư Ngọc Lan (Đoàn Luật sư Hà Nội) tại buổi livestream trực tiếp trên fanpage Đời Công nhân vừa diễn ra cách đây không lâu.

[Mọi thông tin và kiến thức và quyền của NLĐ được chuyên gia giải đáp dựa theo quy định của Bộ Luật Lao động năm 2019, có hiệu lực kể từ 1/1/2021]

#1. Những hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực lao động

- Cấm phân biệt đối xử trong lao động

- Cấm ngược đãi, cưỡng bức NLĐ

- Cấm quấy rối tình dục tại nơi làm việc

- Cấm lợi dụng danh nghĩa dạy nghề, tập nghề để trục lợi, bóc lột sức lao động hoặc lôi kéo, dụ dỗ NLĐ làm những công việc trái quy định pháp luật

- Cấm sử dụng lao động chưa qua đào tạo đối với những công việc được yêu cầu theo quy định

- Cấm lôi kéo, dụ dỗ, hứa hẹn, quảng cáo gian dối để trục lợi

- Cấm sử dụng lao động chưa thành niên (dưới 15 tuổi)

#2. Tuổi nghỉ hưu, lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu của NLĐ

Luật quy định độ tuổi nghỉ hưu, lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu đối với NLĐ đến năm 2035, với: nam đủ 62 tuổi và nữ đủ 60 tuổi.

Như vậy:

- Năm 2021: nam 60 tuổi 3 tháng / nữ 55 tuổi 4 tháng trong điều kiện lao động bình thường

- Sau đó, cứ 1 năm tăng 3 tháng với nam và 4 tháng với nữ

- Trường hợp bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên có thể nghỉ hưu sớm (hưu non) nhưng không quá 5 năm

#3. Quyền dành riêng cho lao động nữ để đảm bảo bình đẳng giới

- Phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc

- Khuyến khích NSDLĐ tạo điều kiện để lao động nữ và nam có việc làm thường xuyên, áp dụng chế độ làm việc theo thời gian linh hoạt, có thể làm việc không trọn thời gian, giao việc về nhà làm…

- Có biện pháp tạo việc làm, cải thiện điều kiện lao động, nâng cao trình độ nghề nghiệp, chăm sóc sức khỏe, tăng cường phúc lợi vật chất và tinh thần cho NLĐ

#4. Trách nhiệm, nghĩa vụ của NSDLĐ đảm bảo bảo vệ quyền của NLĐ

- Thực hiện các biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới, từ giai đoạn tuyển dụng đến bố trí, sắp xếp làm việc hoặc đào tạo, phân bổ thời gian làm việc - nghỉ ngơi, tiền lương và các chế độ khác

- Không sử dụng lao động nữ mang thai từ tháng thứ 7 trở đi hay nuôi con dưới 12 tháng tuổi làm việc ban đêm, làm thêm giờ hay công tác xa

- Tôn trọng và tuân thủ quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng không báo trước của NLĐ

#5. Quyền và chế độ nghỉ thai sản

- Được nghỉ thai sản trước và sau khi sinh tháng

- Không nghỉ trước sinh quá 2 tháng

- Chồng có vợ đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản: trong 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con thì chồng được nghỉ 5-14 ngày làm việc. Cụ thể:

+ 5 ngày nếu vợ sinh thường (không tính thứ 7, chủ nhật);

+ 7 ngày nếu vợ sinh mổ dưới 32 tuần;

+ 10 ngày nếu vợ sinh đôi, sinh 3 thì mỗi 1 con nghỉ thêm 3 ngày, tức 19 ngày;

+ Nghỉ 14 ngày nếu vợ sinh đôi nhưng mổ

- Nhận trợ cấp thai sản:

+ Trợ cấp 1 lần (cho lao động nam trong trường hợp lao động nữ sinh con nhưng chỉ có chồng tham gia bảo hiểm, đóng đủ 6 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi vợ sinh con, mức hưởng bằng 2 lần mức lương cơ sở)

+ Trợ cấp thai sản (cho lao động nữ đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản theo quy định, mức hưởng là 100% lương tháng đóng Bảo hiểm của 6 tháng sau sinh)

#6. Quy định làm thêm giờ

Luật cho phép doanh nghiệp tăng giờ làm thêm 200-300 giờ mỗi năm, áp dụng từ năm 2022 để tăng quyền lợi cho NLĐ, trong điều kiện làm việc tuân thủ nghiêm quy định của luật.

Theo đó, thời gian làm thêm tối đa không quá 12h/ngày, 40h/tháng và được áp dụng cách tính lương làm thêm giờ tương ứng phù hợp.

#7. Khi nào thì NLĐ được hưởng quyền lợi về tiền thưởng?

Thưởng có thể quy ra là thưởng bằng tiền hoặc bằng tài sản hay các hình thức khác được NSDLĐ thưởng cho NLĐ căn cứ vào kết quả sản xuất - kinh doanh của DN hay mức độ hoàn thành công việc của NLĐ. Đây chính là cơ sở để xác định xem NLĐ đó có được thưởng hay không.

Có nhiều hình thức thưởng như thưởng theo quý/ tháng/ năm hay thưởng nóng để khuyến khích hiệu quả công việc cho NLĐ.

Không có quy định thưởng bao nhiêu. Riêng thưởng phụ thuộc vào khả năng và tiêu chí đề ra của từng DN, do NSDLĐ quyết định và công khai tại nơi làm việc sau khi đã tham khảo ý kiến của bộ phận quản lý - đại diện cho NLĐ (công đoàn).

#8. Phép cưới thì được nghỉ bao lâu?

NLĐ được nghỉ việc với lý do chính đáng khi cưới hoặc có người thân cưới. Cụ thể: cưới tứ thân phụ mẫu và cưới của mình thì được nghỉ 3 ngày có hưởng lương.

#9. Có nên rút BHXH 1 lần không?

Theo quan điểm cá nhân của Luật sư, câu trả lời có hay không là tùy thuộc vào nhu cầu của mỗi NLĐ. Người khẳng định nên rút do niềm tin về bảo hiểm không nhiều, lại tồn tại những điều, thông tin không được thuận lắm. Người thì lại bảo để đấy, chưa cần thiết.

Tuy nhiên, hãy hiểu rằng, đóng bảo hiểm không phải để đầu tư. Đừng coi đóng bảo hiểm là một dạng đầu tư để sinh lời, nó chỉ bảo đảm cho NLĐ không đi làm nữa nhưng hàng tháng có tiền để nhận, như kiểu gửi tài khoản ngân hàng và nhận tiết kiệm với lãi suất tương ứng vậy.

#10. Nghỉ việc bao lâu thì được nhận BHTN?

BHTN dành cho NLĐ đã chấm dứt HĐLĐ. NLĐ chỉ được nhận BHTN khi có tham gia đóng BHTN - đóng từ đủ 12 tháng trở lên trong vòng 24 tháng trước khi nghỉ việc và chưa tìm được việc làm.

Để được hưởng thì nộp hồ sơ hưởng theo quy định tại TTDVVL của tỉnh/tp nơi DN đóng.

Mức hưởng là 3 tháng trợ cấp, bằng 60% mức lương tháng đóng BHTN của 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc, nếu đóng từ đủ 12 tháng đến 36 tháng. Sau đó, cứ đóng đủ thêm 12 tháng thì được cộng thêm 1 tháng nữa nhưng tổng tháng được nhận trợ cấp không được vượt quá 12 tháng.

#11. Nếu nghỉ việc đúng luật thì được nhận những khoản tiền nào? Nghỉ việc sai luật thì có phải nộp lại những khoản tiền nào không?

+ Nghỉ việc đúng luật có nhiều dạng:

- Đơn phương chấm dứt HĐLĐ

- Kết thúc HĐLĐ

=> Nghỉ đúng luật thì đương nhiên được hưởng:

- Tiền hỗ trợ thâm niên làm việc tại DN (nếu có), mức hưởng phụ thuộc vào quy định của dn

- BHTN

=> Nghỉ trái luật thì phải trả lại:

- Tiền đào tạo bằng nguồn tiền của DN (nếu có)

#12. Khi vào làm việc cho DN thì bao lâu công nhân viên mới được đóng bảo hiểm?

Theo quy định, đối với những trường hợp ký HĐLĐ xác định thời hạn từ 3 tháng trở lên thì NSDLĐ phải đóng bảo hiểm cho NLĐ.

#13. Chế độ thai sản gồm những khoản tiền gì? Được tính ra sao?

NLĐ tham gia bảo hiểm bắt buộc thì được hưởng chế độ thai sản nếu ở trong các trường hợp:

- Lđ nữ mang thai

- Lđ nữ sinh con

- Lđ nữ mang thai hộ

- Lđ nhận con nuôi dưới 6 tháng tuổi

- Lđ nữ đặt vòng tránh thai hoặc triệt sản

- Lđ nam đang đóng BHXH có vợ sinh con và vợ không đóng bảo hiểm

Khi đó, các khoản tiền sẽ được nhận có:

- Trợ cấp 1 lần khi sinh con (cho Lđ nam) = 2 lần mức lương cơ sở = 1.490.000 x 2 = 2.960.000đ

- Trợ cấp thai sản khi sinh con (cho Lđ nữ), có đóng bhxh và đóng đủ thời gian theo quy định của luật = 100% mức bình quân lương đóng bhxh trong vòng 6 tháng trước kỳ nghỉ

- Tiền dưỡng sức sau sinh (cho Lđ nữ), từ 5-7 ngày tùy theo sinh thường hay sinh mổ, mức hưởng 1 ngày bằng 30% mức lương cơ sở = 30% x 1.490.000 = 447.000đ

#14. Quyền lợi cho NLĐ là F0 covid

- Nghỉ tối đa 7 ngày và được trợ cấp (theo diện trợ cấp ốm đau) nếu đang tham gia đóng bảo hiểm. Trường hợp nghỉ hơn 7 ngày cần có giấy tờ chứng minh và cho phép theo quy định

- Để được hưởng cần: báo cáo với DN - báo cáo với trưởng thôn nơi đang cư trú - báo cáo TTYT phường/ xã để đc đưa vào danh sách F0 - tới TTYT đề nghị xin xác nhận F0 đã khỏi - tới UBND phường/ xã lấy dấu xác nhận hoàn thành cách ly - mang toàn bộ giấy tờ liên quan nộp lại cho DN - DN báo cáo lên BHXH để được nhận trợ cấp.

- Mức trợ cấp bằng 75% tiền lương tháng đóng BHXH của tháng liền kề trước khi nghỉ việc vì Covid chia cho 24 ngày nhân với số ngày nghỉ theo diện F0 (không tín thứ 7, chủ nhật) được cơ sở y tế địa phương xác nhận.

#15. NLĐ nếu ký HĐLĐ với nhiều công ty thì sẽ tham gia đóng bảo hiểm tại công ty nào?

NLĐ được quyền giao kết nhiều HĐLĐ với nhiều NSDLĐ khác nhau. Khi đó, việc tham gia BHXH, BHYT, BHTN sẽ do DN đầu tiên mà NLĐ giao kết HĐ chịu trách nhiệm đóng. Công ty thứ 2 có nghĩa vụ trả tiền tham gia BHXH trực tiếp vào lương NLĐ, với các mức đóng tương ứng theo quy định.

Tuy nhiên, trường hợp DN đầu tiên không đóng thì DN thứ 2 sẽ chịu trách nhiệm đóng. Chỉ duy nhất 1 DN đóng bảo hiểm cho NLĐ. Bởi 1 NLĐ chỉ có 1 sổ BH và 1 mã số BH tương ứng.

Trường hợp cả 2 DN cùng đóng thì phải tiến hành gộp sổ BHXH lại thành 1.

#16. Sau thời gian nghỉ việc ở công ty cũ, em có mua BHYT tự nguyện tại nơi cư trú, thời hạn 1 năm. Bây giờ em vào công ty mới, sau thời gian thử việc em được công ty đóng BH. Nay em muốn hỏi là em chỉ đóng BHXH mà không đóng BHYT trong vòng 1 năm để sử dụng BHYT em đã mua ở địa phương được không?

Khi DN đóng BH cho NLĐ thì đã bao gồm đóng cả BHYT. Tuy nhiên, nếu muốn có thể thông báo với DN để DN báo cáo lên BHXH được tiếp quản và đóng tiếp ở thời gian kế tiếp, ngay sau khi kết thúc thời gian hưởng BHYT tự nguyện.

#17. Bị thuyên chuyển công việc không đúng chuyên môn, kinh nghiệm, tôi có được từ chối không?

Căn cứ để xử lý mọi vấn đề liên quan đến QHLĐ giữa 2 bên là dựa vào HĐLĐ. Cho nên nội dung trong HĐ cực kỳ quan trọng. Nếu không để ý thì NLĐ rất thiệt khi có sự cố về quyền lợi xảy ra.

Thường trong phụ lục HĐ sẽ ghi rõ: NLĐ phải thực hiện công việc được lãnh đạo giao phó, ngoài những công việc cụ thể theo bản mô tả công việc.

Trong HĐ bao giờ cũng sẽ có những quy định cụ thể về công việc mà NLĐ sẽ làm. Điều quan trọng là NLĐ sẽ chỉ tuân thủ những công việc đã được ghi trong mô tả công việc. Khi DN chuyển sang vị trí khác nhưng không phù hợp thì NLĐ có quyền yêu cầu - đề nghị DN không chuyển và từ chối. DN không thể sa thải hay đơn phương chấm dứt HĐ với NLĐ vì lý do này; mà phải sắp xếp công việc phù hợp.

Đừng sợ! Thẳng thắn trao đổi và đề nghị DN không được giao, thuyên chuyển công việc không phù hợp với năng lực và chuyên môn như đã tuyển dụng trước đó.

Mọi NLĐ khi đi làm đều mong muốn nhận đúng với đủ chế độ theo quy định. Do đó, khi thấy bị ép công, cắt bớt quyền lợi, đừng ngần ngại lên tiếng. Chính sự lo sợ hay thiếu kiến thức luật của NLĐ là cái cớ để DN, NSDLĐ cắt xén bớt khi có cơ hội.

Ms. Công nhân

(tổng hợp và biên tập từ livestream

chia sẻ kiến thức quyền của NLĐ trên Đời Công Nhân)