Thưởng Tết và 8 vấn đề công nhân - người lao động cần biết

Cuối năm là thời điểm mong đợi nhất của hầu hết người lao động, nhất là công nhân nhà máy vì sắp được nhận một khoản tiền thưởng Tết - được nghỉ dài ngày để nghỉ ngơi và về thăm quê sau một năm làm việc chăm chỉ. Tuy nhiên, pháp luật không bắt buộc doanh nghiệp phải thưởng Tết hoặc có thưởng nhưng không nhất thiết phải thưởng tiền mặt, thưởng theo lương tháng 13 hay thưởng đồng đều như nhau cho mọi nhân sự...

Để người lao động (NLĐ) hiểu rõ và hiểu đúng những quy định về thưởng Tết nhằm đảm bảo quyền lợi, Tuyencongnhan.vn xin dành bài viết dưới đây để nói về chủ đề “Thưởng Tết và những vấn đề cần biết”

Tại sao hầu hết DN đều có chế độ thưởng Tết cho NLĐ?

Như một cách để khích lệ và công nhận những cống hiến của NLĐ cho doanh nghiệp (DN), không kể những ngày Lễ lớn khác, cứ vào dịp cuối năm (tính theo lịch Âm), hầu hết doanh nghiệp đều “thưởng nóng” cho cán bộ, công nhân viên của mình bằng tiền mặt hoặc tài sản, hiện vật có giá trị, gọi là thưởng Tết. 

Điều này giúp NLĐ cảm nhận được sự quan tâm của DN đối với những vấn đề thiết yếu trong cuộc sống sinh hoạt của công nhân viên, từ đó tạo động lực để họ làm việc chuyên cần và có trách nhiệm hơn; khiến họ hài lòng với chính sách, chế độ phúc lợi của DN và lựa chọn gắn bó lâu dài hơn. Đặc biệt, thưởng Tết nếu là tiền mặt cũng giúp NLĐ có một khoản đủ lớn để thêm vào chi tiêu trong dịp nghỉ Tết dài ngày, mua quà biếu, đặt vé tàu xe, lo hương khói cho ông bà tổ tiên và tiết kiệm - Nếu là hiện vật khác thì có thể sử dụng trong sinh hoạt, tặng cho người thân hay bán lại lấy tiền chi tiêu.

Thưởng Tết và những vấn đề cần biết

♦ Thưởng Tết là gì?

Từ 1/1/2021, Bộ Luật Lao động 2019 chính thức có hiệu lực, quy định (thay đổi hoặc bổ sung) nhiều điểm mới liên quan đến lương, thưởng của NLĐ.

Theo đó, thưởng Tết được hiểu là một phần quà (có thể là hiện vật hoặc tiền mặt) được DN gửi đến NLĐ như một sự tri ân và công nhận vì những đóng góp của họ vào sự phát triển chung của DN đó trong suốt một năm qua.

Trước đây, hầu hết DN đều áp dụng hình thức thưởng tiền mặt cho công nhân viên. Một số DN thưởng nguyên 1-2 tháng lương, gọi là lương tháng 13, lương tháng 14. Tuy nhiên, từ năm 2021, Luật cho phép DN thưởng Tết bằng tài sản hoặc hiện vật nếu muốn. Điều này mang đến nhiều sự lựa chọn hơn cho cả NSDLĐ và NLĐ trong tặng và nhận quà. 

♦ Thưởng Tết gồm những gì?

Như đã trình bày tại định nghĩa "thưởng Tết là gì?", đó có thể là:

- Tiền mặt: gồm một khoản tiền cố định và (hoặc) đến 1 (thậm chí nhiều hơn) tháng lương, thưởng thâm niên...

- Hiện vật: bánh mứt, dầu ăn, hạt dưa, tivi, tủ lạnh, quần áo, cổ phiếu, voucher mua sắm...

- "Quà" thiết thực hơn: như chuyến tham quan du lịch, vé tàu, vé xe, vé máy bay, xe đưa đón hay tổ chức đón Tết cho những công nhân chưa có điều kiện về quê vui xuân đón Tết, sum họp cùng gia đình...

Như vậy, ngoài lựa chọn thiết thực như thưởng tiền mặt, việc DN quyết định thưởng hiện vật hay tài sản có giá trị cho NLĐ còn là cách để kích cầu tiêu dùng, ủng hộ và quảng cáo sản phẩm, thương hiệu công ty đến đông đảo người tiêu dùng tiềm năng.​

♦ Thưởng Tết có bắt buộc không?

Trên thực tế, theo quy định của pháp luật, tiền thưởng Tết không mang tính bắt buộc mà phụ thuộc vào quy định, chính sách của từng DN - kết quả sản xuất kinh doanh của DN đó - và mức độ hoàn thành công việc của từng NLĐ. Như vậy, nếu DN làm ăn thua lỗ hoặc đang gặp vấn đề về tài chính thì không nhất thiết phải thưởng cuối năm cho NLĐ, trừ khi việc thưởng Tết được ghi nhận trên các văn bản có giá trị pháp lý như Hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể, quy chế thưởng do DN quyết định và công bố công khai tại nơi làm việc.

Đặc biệt, do ảnh hưởng bởi dịch bệnh và thiên tai, tình hình sản xuất kinh doanh của nhiều DN ở hầu hết các ngành nghề đều bị tác động ít nhiều, khiến doanh thu và lợi nhuận sụt giảm đáng kể. Điều này gây khó khăn cho DN trong việc tính toán và ra quyết định thưởng Tết sao cho phù hợp, vừa tri ân NLĐ, khuyến khích họ làm việc hiệu quả hơn vừa đảm bảo khiến họ hài lòng và quyết định ở lại gắn bó với DN. 

♦ Lương tháng 13 có phải là tiền thưởng Tết không?

Hiện nay, nhiều DN và NLĐ đang đánh đồng lương tháng 13 chính là thưởng Tết vì nó được trả vào những ngày cận Tết hằng năm. Tuy vậy, trên thực tế, lương tháng 13 cũng không hẳn là thưởng Tết vì vẫn có một số DN ngoài việc chi trả tiền lương tháng 13 cho NLĐ còn có chế độ tiền thưởng Tết riêng. Tương tự, việc DN có chi trả lương tháng 13 cho NLĐ hay không không mang tính bắt buộc. Do đó, tùy vào quy định và chính sách của mỗi DN cũng như thỏa thuận đã giao kết với NLĐ mà làm rõ thắc mắc: "Lương tháng 13 có phải là thưởng Tết không?"

♦ Tất cả NLĐ đều nhận được một khoản thưởng Tết đồng đều nhau?

Theo quy định hiện hành, DN hoàn toàn chủ động trong việc trả thưởng hay lương tháng 13 cho NLĐ. Và việc trả một khoản bao nhiêu, cho bao nhiêu người, từng người được bao nhiêu… là tùy thuộc vào các yếu tố:

- Quy định, chính sách của DN

- Tình hình hoạt động sản xuất - kinh doanh của DN đó

- Mức độ hoàn thành công việc của từng NLĐ

- Thâm niên của từng NLĐ

Một số hình thức thưởng Tết được DN tại Việt Nam áp dụng có thể kể đến như:

- Thưởng theo kết quả kinh doanh của DN

- Thưởng theo kết quả công việc của NLĐ

- Thưởng lương tháng 13 theo xếp loại công việc/ phòng ban hoặc theo mức lương thực nhận mỗi tháng

- Thưởng theo thâm niên của NLĐ

- Kết hợp 2 hoặc nhiều hình thức thưởng khác nhau

Như vậy, rõ ràng, việc chi tiền thưởng hay lương tháng 13 có thể sẽ không đồng đều cho mọi NLĐ.

♦ Thưởng Tết có phải chịu thuế thu nhập cá nhân không?

Tại Khoản 2 Điều 2 Thông tư 111/ 2013/ TT-BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 15/8/2013 quy định, thu nhập từ tiền lương, bao gồm các khoản thưởng bằng tiền hoặc không bằng tiền thì được xem là khoản thu nhập chịu thuế (tức bị tính thuế TNCN). Do đó, khi nhận thưởng Tết, lương tháng 13, NLĐ phải đóng thuế TNCN theo quy định. Mức thuế đóng được tính sau khi NLĐ đã trừ đi khoản giảm trừ gia cảnh, tiền bảo hiểm và các loại giảm trừ khác (nếu có) và vẫn còn dương trong tháng đó.

♦ Thưởng Tết có phải đóng BHXH không?

Theo quy định của Luật BHXH 2014, từ 1/1/2018, tiền lương đóng BHXH bao gồm: mức lương, phụ cấp và các khoản bổ sung khác.

Cụ thể, để quy định “các khoản bổ sung khác” làm căn cứ tính đóng BHXH, Bộ LĐ-TB&XH đã ban hành Thông tư số 47/ 2015 về quy định các khoản không tính đóng BHXH. Đó là:

Theo đó, khoản tiền thưởng Tết không có tính thường xuyên, liên tục và cố định nên nó không làm cơ sở tính đóng BHXH theo quy định.

♦ Tình hình thưởng Tết năm 2021 ra sao?

Chỉ còn chưa đầy 1 tháng nữa là khép lại năm 2020 đầy biến động. Tuy nhiên, thay vì nôn nao chờ thông tin thưởng Tết từ DN, nhiều NLĐ tỏ ra bàng quang vì cho rằng tình hình sản xuất kinh doanh năm nay ảm đạm nên có thể mức thưởng Tết sẽ giảm, thậm chí không có. Điều này là dễ hiểu khi thống kê có đến 31,8 triệu lao động trên cả nước bị ảnh hưởng việc làm; nhiều người bị giảm thu nhập, nghỉ không lương, mất việc, bị sa thải trong khi số ít khác cảm thấy may mắn khi còn được "giữ" lại. Cho nên, dẫu có buồn nhưng đa số đều bằng lòng san sẻ khó khăn cùng DN ở quyết định có thưởng tết hay không.

Mặt khác, các chuyên gia đầu ngành và đại diện công đoàn nhiều DN nhận định, tình hình thưởng Tết năm nay không mấy khả quan và chắc chắn sẽ không thể tăng hơn mức thưởng năm ngoái, thậm chí nhiều nơi đến nay vẫn chưa có kế hoạch cụ thể nào về chuyện thưởng Tết. "Dẫu không bị "chết lâm sàng" do dịch bệnh, tuy nhiên, ngành dệt may cũng chịu ảnh hưởng đáng kể bởi các đơn hàng xuất khẩu giảm sâu, nguyên liệu sản xuất khan hiếm vì thế mà doanh thu không cao, khả năng thưởng Tết năm nay có thể chỉ vài trăm cho đến 1 triệu đồng/ 1 công nhân hoặc quy ra hiện vật là giỏ bánh mứt hay các loại gia vị, đồ điện dân dụng, vé tàu xe..." 

Theo tìm hiểu, cho đến hiện tại, vẫn chưa nơi nào chắc chắn kế hoạch thưởng Tết năm 2021 vì còn trông chờ vào tình hình sản xuất, kinh doanh những tháng cuối năm. Nhiều DN bày tỏ khó khăn và mong công nhân viên cảm thông, san sẻ; trong khi số khác cam kết nỗ lực giữ mức thưởng trung bình bằng năm ngoái để NLĐ yên tâm tăng gia sản xuất. Tuy nhiên, mức thưởng bao nhiêu cần phải hài hòa và cân đối với khả năng tài chính thực tế của DN ở thời điểm phát thưởng và sự cống hiện của NLĐ cho công ty. Ngoài ra, vì là vấn đề cực kỳ nhạy cảm nên các DN khi lên kế hoạch thưởng Tết chi tiết nên rút kinh nghiệm từ những lần thưởng Tết trước, hạn chế thưởng khủng, thưởng mức chênh lệch quá nhiều hay thưởng mức quá thấp... để tránh gây ra những sự hiểu lầm hay bức xúc cho NLĐ.

Hy vọng những thông tin được Tuyencongnhan.vn chia sẻ trên đây sẽ giúp NLĐ hiểu rõ hơn về vấn đề thưởng Tết nhằm đảm bảo quyền lợi của bản thân đối với chính sách, quy định của DN, đồng thời không tiềm tàng những nhận định sai lệch, vô căn cứ từ đó tự bức xúc và hành động thiếu suy nghĩ, ảnh hưởng đến công việc và có hành vi sai phạm.

Ms. Công nhân