Thưởng Tết và 8 vấn đề công nhân - người lao động cần biết

Cuối năm là thời điểm mong đợi nhất của hầu hết người lao động, nhất là công nhân nhà máy vì sắp được nhận một khoản tiền thưởng Tết - được nghỉ dài ngày để nghỉ ngơi và về thăm quê sau một năm làm việc chăm chỉ. Tuy nhiên, pháp luật không bắt buộc doanh nghiệp phải thưởng Tết hoặc có thưởng nhưng không nhất thiết phải thưởng tiền mặt, thưởng theo lương tháng 13 hay thưởng đồng đều như nhau cho mọi nhân sự...

Để người lao động (NLĐ) hiểu rõ và hiểu đúng những quy định về thưởng Tết nhằm đảm bảo quyền lợi, Vieclamnhamay.vn xin dành bài viết dưới đây để nói về chủ đề “Thưởng Tết và những vấn đề cần biết”

Tại sao hầu hết DN đều có chế độ thưởng Tết cho NLĐ?

Như một cách để khích lệ và công nhận những cống hiến của NLĐ cho doanh nghiệp (DN) trong suốt 1 năm làm việc, không kể những ngày Lễ lớn khác, cứ vào dịp cuối năm (tính theo lịch Âm), hầu hết doanh nghiệp đều “thưởng nóng” cho cán bộ, công nhân viên của mình bằng tiền mặt hoặc tài sản, hiện vật có giá trị, gọi là "thưởng Tết". 

Điều này giúp NLĐ cảm nhận được sự quan tâm của DN đối với những vấn đề thiết yếu trong cuộc sống sinh hoạt của công nhân viên, từ đó tạo động lực để họ làm việc chuyên cần và có trách nhiệm hơn; khiến họ hài lòng với chính sách, chế độ phúc lợi của DN và lựa chọn gắn bó lâu dài hơn. Đặc biệt, thưởng Tết nếu là tiền mặt cũng giúp NLĐ có một khoản đủ lớn để thêm vào chi tiêu trong dịp nghỉ Tết dài ngày, mua quà biếu, đặt vé tàu xe, lo hương khói cho ông bà tổ tiên và tiết kiệm... - Nếu là hiện vật khác thì có thể sử dụng trong sinh hoạt, tặng cho người thân hay bán lại lấy tiền chi tiêu...

Tuy nhiên, đến hiện tại, Luật không có điều khoản chi tiết quy định DN, NSDLĐ phải thực hiên thưởng Tết cho NLĐ mà có hay không, thưởng thế nào, thưởng ra sao... sẽ tùy thuộc vào quy chế lương thưởng của công ty - thỏa thuận giữa 2 bên - cũng như tình hình kinh doanh, lời/lỗ của DN trong năm đó... Vì vậy, nếu công ty bạn đang làm năm nay, hoặc từ trước đến nay không có thưởng Tết thì cũng không hề trái luật. 

Thưởng Tết và những vấn đề cần biết

Xin nhắc lại, thưởng Tết không bắt buộc, DN không chi thưởng Tết cho NLĐ cũng không vi pham luật - thế nhưng, nếu có thưởng Tết thì sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho cả DN lẫn NLĐ. Cùng Vieclamnhamay điểm qua một vài thông tin cơ bản cần biết xoay quanh chuyện "thưởng Tết":

♦ Thưởng Tết là gì?

Từ 1/1/2021, Bộ Luật Lao động 2019 chính thức có hiệu lực, quy định (thay đổi hoặc bổ sung) nhiều điểm mới liên quan đến lương, thưởng của NLĐ.

Theo đó, thưởng Tết được hiểu là một phần quà (có thể là hiện vật hoặc tiền mặt) được DN gửi đến NLĐ như một sự tri ân và công nhận vì những đóng góp của họ vào sự phát triển chung của DN đó trong suốt một năm qua.

Trước đây, hầu hết DN đều áp dụng hình thức thưởng tiền mặt cho công nhân viên. Một số DN thưởng nguyên 1-2 tháng lương, gọi là lương tháng 13, lương tháng 14. Tuy nhiên, từ năm 2021, Luật cho phép DN thưởng Tết bằng tài sản hoặc hiện vật nếu muốn. Điều này mang đến nhiều sự lựa chọn hơn cho cả NSDLĐ và NLĐ trong tặng và nhận quà. 

♦ Thưởng Tết gồm những gì?

Như đã trình bày tại định nghĩa "thưởng Tết là gì?", đó có thể là:

- Tiền mặt: gồm một khoản tiền cố định và (hoặc) đến 1 (thậm chí nhiều hơn) tháng lương, thưởng thâm niên...

- Hiện vật: bánh mứt, dầu ăn, hạt dưa, tivi, tủ lạnh, quần áo, cổ phiếu, voucher mua sắm...

- "Quà" thiết thực hơn: như chuyến tham quan du lịch, vé tàu, vé xe, vé máy bay, xe đưa đón hay tổ chức đón Tết cho những công nhân chưa có điều kiện về quê vui xuân đón Tết, sum họp cùng gia đình...

Như vậy, ngoài lựa chọn thiết thực như thưởng tiền mặt, việc DN quyết định thưởng hiện vật hay tài sản có giá trị cho NLĐ còn là cách để kích cầu tiêu dùng, ủng hộ và quảng cáo sản phẩm, thương hiệu công ty đến đông đảo người tiêu dùng tiềm năng.​

♦ Thưởng Tết có bắt buộc không?

Trên thực tế, theo quy định của pháp luật, tiền thưởng Tết không mang tính bắt buộc mà phụ thuộc vào quy định, chính sách của từng DN - kết quả sản xuất kinh doanh của DN đó - và mức độ hoàn thành công việc của từng NLĐ. Như vậy, nếu DN làm ăn thua lỗ hoặc đang gặp vấn đề về tài chính thì không nhất thiết phải thưởng cuối năm cho NLĐ, trừ khi việc thưởng Tết được ghi nhận trên các văn bản có giá trị pháp lý như Hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể, quy chế thưởng do DN quyết định và công bố công khai tại nơi làm việc.

Đặc biệt, do ảnh hưởng bởi dịch bệnh và thiên tai, gần đây là suy thoái kinh tế, tình hình sản xuất kinh doanh của nhiều DN ở hầu hết các ngành nghề đều bị tác động ít nhiều, khiến doanh thu và lợi nhuận sụt giảm đáng kể. Điều này gây khó khăn cho DN trong việc tính toán và ra quyết định thưởng Tết sao cho phù hợp, vừa tri ân NLĐ, khuyến khích họ làm việc hiệu quả hơn, vừa đảm bảo khiến họ hài lòng và quyết định ở lại gắn bó với DN. 

♦ Lương tháng 13 có phải là tiền thưởng Tết không?

Hiện nay, nhiều DN và NLĐ đang đánh đồng lương tháng 13 chính là thưởng Tết vì nó được trả vào những ngày cận Tết hằng năm. Tuy vậy, trên thực tế, lương tháng 13 cũng không hẳn là thưởng Tết vì vẫn có một số DN ngoài việc chi trả tiền lương tháng 13 cho NLĐ còn có chế độ tiền thưởng Tết riêng. Tương tự, việc DN có chi trả lương tháng 13 cho NLĐ hay không không mang tính bắt buộc. Do đó, tùy vào quy định và chính sách của mỗi DN cũng như thỏa thuận đã giao kết với NLĐ mà làm rõ thắc mắc: "Lương tháng 13 có phải là thưởng Tết không?"

♦ Tất cả NLĐ đều nhận được một khoản thưởng Tết đồng đều nhau?

Theo quy định hiện hành, DN hoàn toàn chủ động trong việc trả thưởng hay lương tháng 13 cho NLĐ. Và việc trả một khoản bao nhiêu, cho bao nhiêu người, từng người được bao nhiêu… là tùy thuộc vào các yếu tố:

- Quy định, chính sách của DN

- Tình hình hoạt động sản xuất - kinh doanh của DN đó

- Mức độ hoàn thành công việc của từng NLĐ

- Thâm niên của từng NLĐ

Một số hình thức thưởng Tết được DN tại Việt Nam áp dụng có thể kể đến như:

- Thưởng theo kết quả kinh doanh của DN

- Thưởng theo kết quả công việc của NLĐ

- Thưởng lương tháng 13 theo xếp loại công việc/ phòng ban hoặc theo mức lương thực nhận mỗi tháng

- Thưởng theo thâm niên của NLĐ

- Kết hợp 2 hoặc nhiều hình thức thưởng khác nhau

Như vậy, rõ ràng, việc chi tiền thưởng hay lương tháng 13 có thể sẽ không đồng đều cho mọi NLĐ.

♦ Thưởng Tết có phải chịu thuế thu nhập cá nhân không?

Tại Khoản 2 Điều 2 Thông tư 111/ 2013/ TT-BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 15/8/2013 quy định, thu nhập từ tiền lương, bao gồm các khoản thưởng bằng tiền hoặc không bằng tiền thì được xem là khoản thu nhập chịu thuế (tức bị tính thuế TNCN). Do đó, khi nhận thưởng Tết, lương tháng 13, NLĐ phải đóng thuế TNCN theo quy định. Mức thuế đóng được tính sau khi NLĐ đã trừ đi khoản giảm trừ gia cảnh, tiền bảo hiểm và các loại giảm trừ khác (nếu có) và vẫn còn dương trong tháng đó.

♦ Thưởng Tết có phải đóng BHXH không?

Theo quy định của Luật BHXH 2014, từ 1/1/2018, tiền lương đóng BHXH bao gồm: mức lương, phụ cấp và các khoản bổ sung khác.

Cụ thể, để quy định “các khoản bổ sung khác” làm căn cứ tính đóng BHXH, Bộ LĐ-TB&XH đã ban hành Thông tư số 47/ 2015 về quy định các khoản không tính đóng BHXH. Đó là:

Theo đó, khoản tiền thưởng Tết không có tính thường xuyên, liên tục và cố định nên nó không làm cơ sở tính đóng BHXH theo quy định.

♦ Tình hình thưởng Tết năm 2024 ra sao?

Chỉ còn vỏn vẹn 10 ngày nữa là khép lại năm 2023 đầy biến động. Có công ty ăn nên làm ra, cũng có doanh nghiệp kinh doanh bất ổn. Tuy nhiên, so với giai đoạn dịch bệnh thì có thể nhận định, năm 2023, nhiều cơ sở sản xuất - kinh doanh được đà phục hồi và tăng trưởng rất tốt.

Báo cáo nhanh của Cục Quan hệ lao động và Tiền lương, Bộ LĐ-TB&XH, có 62/63 tỉnh thành với khoảng hơn 47.000 doanh nghiệp, tương ứng với khoảng 4,79 triệu lao động (chiếm khoảng 17% tổng số LĐ làm công hưởng lương trên cả nước) có kế hoạch và thực hiện thưởng tết cho NLĐ.

Theo đó:

- Hơn 61% DN có kế hoạch thưởng Tết Nguyên đán 2024 cho NLĐ, mức thưởng bình quân vào khoảng 6,85 triệu đồng/người. Con số này tương đương với mức thưởng bình quân Tết Nguyên đán 2023.

- Mức thưởng Tết Nguyên đán 2024 cao nhất lên đến 5,68 tỷ đồng, đến từ một DN FDI tại tỉnh Long An. 

- Tại TP.HCM, mức thưởng Tết Nguyên đán 2024 bình quân trên 12,3 triệu đồng/người.

- Tại Bắc Giang, mức thưởng Tết Nguyên đán 2024 bình quân là 6,68 triệu đồng/người; mức thưởng cao nhất khoảng 146 triệu đồng/người thuộc về 1 DN FDI và mức thưởng thấp nhất chỉ 100.000đ/người.

- Tại Quảng Bình, mức thưởng Tết Nguyên đán 2024 bình quân là 6,8 triệu đồng/người; mức thưởng cao nhất khoảng 96 triệu đồng/người thuộc về DN FDI và mức thưởng thấp nhất là 1 triệu đồng/người thuộc về 1 DN dân doanh.

- ...

Những con số cao ngất ngưỡng đến hàng tỷ đồng, hay thấp ngạc nhiên chỉ 100 nghìn như trên không lạ, và vẫn xuất hiện hàng năm. Chúng không đại diện cho tình hình sản xuất kinh doanh của tất cả DN nên NLĐ không nên quá hoang mang. Bởi, mức thưởng bao nhiêu cần phải hài hòa và cân đối với khả năng tài chính thực tế của DN ở thời điểm phát thưởng và sự cống hiến của NLĐ cho công ty. Ngoài ra, vì là vấn đề cực kỳ nhạy cảm nên các DN khi lên kế hoạch thưởng Tết chi tiết nên rút kinh nghiệm từ những lần thưởng Tết trước, hạn chế thưởng khủng, thưởng mức chênh lệch quá nhiều hay thưởng mức quá thấp... để tránh gây ra những sự hiểu lầm hay bức xúc cho NLĐ.

DN bạn năm nay có thưởng Tết không - nếu có thì mức thưởng bao nhiêu? Chia sẻ cùng Vieclamnhamay.vn nhé!

Hy vọng những thông tin được Vieclamnhamay.vn chia sẻ trên đây sẽ giúp NLĐ hiểu rõ hơn về vấn đề thưởng Tết nhằm đảm bảo quyền lợi của bản thân đối với chính sách, quy định của DN, đồng thời không tiềm tàng những nhận định sai lệch, vô căn cứ từ đó tự bức xúc và hành động thiếu suy nghĩ, ảnh hưởng đến công việc và có hành vi sai phạm.

Ms. Công nhân